Διεθνές Δίκαιο [open]

Η αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών είναι μία από τις πλέον αμφισβητούμενες έννοιες του διεθνούς δικαίου, τόσο ως προς τη σημασία της, όσο και ως προς τα όρια της. Η εν λόγω έννοια έχει τις ρίζες της στην δημιουργία των εθνικών κρατών στον ευρωπαϊκό χώρο μετά την κατάρρευση των μεγάλων αυτοκρατοριών.

Η ένταξη της αρχής της αυτοδιάθεσης των λαών στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και σε άλλες Διεθνείς Συμβάσεις, περιέβαλε την εν λόγω αρχή με θεσμική ισχύ μετασχηματίζοντας την έτσι από απλή ηθική αρχή σε δικαίωμα, που αναγνωρίζεται από το διεθνές δίκαιο.

Οι αμφισημίες που παρουσιάζει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης κινούνται προς τρεις κυρίως κατευθύνσεις: Η πρώτη αφορά στο κατά πόσο η ίδια η έννοια της αυτοδιάθεσης αναφέρεται στις κυβερνήσεις ή στον πληθυσμό ενός λαού ή μίας ομάδας, δηλαδή στο κατά πόσο η αυτοδιάθεση προκειμένου να ολοκληρωθεί απαιτεί την δημιουργία μίας ανεξάρτητης κυβέρνησης για τη μέχρι πρότινος εξαρτημένη ομάδα ή εάν επιπλέον απαιτείται αυτή η κυβέρνηση να είναι θεσμικά και λειτουργικά ανεξάρτητη και υπόλογη στο λαό της.

Μία δεύτερη αμφισημία αφορά στην ταυτότητα των ομάδων που δικαιούνται να διεκδικήσουν αυτοδιάθεση.

Τέλος, σε περίπτωση άσκησης του δικαιώματος αυτοδιάθεσης είναι πολύ σημαντικό να αναλογισθούμε το είδος και το εύρος της ανεξαρτησίας, το οποίο θα πραγματώσει το δικαίωμα. Αρκεί δηλαδή η δημιουργία ενός νέου κράτους με επαναχάραξη των υπαρχόντων συνόρων ή απαιτείται επιπλέον η διάλυση των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων που μπορεί να επιτρέψουν σε ξένες δυνάμεις να συνεχίσουν να ασκούν επιρροή στα εσωτερικά του νεοϊδρυθέντος κράτους.

Υπάρχουν πολλές ερμηνείες σχετικά με την αυτοδιάθεση των λαών.

Η πρώτη ερμηνεία αναφέρεται στην διαδικασία αποαποικιοποίησης, και συνδέει την αυτοδιάθεση με το δικαίωμα των πρώην αποικιών για ανεξαρτησία από τις μητροπολιτικές δυνάμεις.  Μία δεύτερη ερμηνεία σχετίζεται με την αρχή της εδαφικής κυριαρχίας και το δικαίωμα ενός κράτους στην ανεξαρτησία του. Έτσι, το δικαίωμα αυτοδιάθεσης στην συγκεκριμένη περίπτωση, νοείται ως το δικαίωμα ενός κράτους να αντιστέκεται σε ξένη επέμβαση, είτε στρατιωτική, είτε άλλης φύσεως. Η τρίτη ερμηνεία υιοθετείται από ομάδες που διεκδικούν ανεξαρτησία ή μεγαλύτερη αυτονομία εντός των συνόρων του κυρίαρχου κράτους. Ονομάζεται εθνικιστική ερμηνεία και εξισώνει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης με το δικαίωμα μίας εθνικής μειονότητας σε ανεξαρτησία από το κράτος, στο οποίο υπάγεται, ή σε πλήρη και αποτελεσματικό έλεγχο της περιοχής, στην οποία αποτελεί την πληθυσμιακή πλειονότητα.