Παρουσίαση/Προβολή

(183-10-13) -  Πουλημάς Μιχάλης & Μαρκαντωνάτου Μαρία

Περιγραφή Μαθήματος

 

Έρευνα στον Κοινωνικό Αποκλεισμό, την Περιθωριοποίηση και τις Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες

 

(1) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Με δεδομένο ότι στο αντίστοιχο μάθημα του Α’ εξαμήνου σπουδών επισημάνθηκε, περιγράφηκε και αναλύθηκε στις επιμέρους όψεις του το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού στις σύγχρονες κοινωνίες, το μάθημα στοχεύει να εισαγάγει τους φοιτητές στη μεθοδολογία και στα εμπειρικά εργαλεία της έρευνας σε ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού. Στο πλαίσιο αυτό, οι συμμετέχοντες θα πρέπει με το τέλος του εξαμήνου να αποκτήσουν εξοικείωση με βασικά εργαλεία της εμπειρικής έρευνας στον κοινωνικό αποκλεισμό, καθώς και μια γενική ικανότητα σχεδιασμού και υλοποίησης κοινωνικών ερευνών στο συναφές κοινωνικό πεδίο. Η πλειοψηφία των ερευνών σε ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού στη χώρα μας γίνονται με τρόπους που ευνοούν είτε μια δημοσιογραφικού τύπου επιδερμική προσέγγιση, είτε διοικητικού και γραφειοκρατικού τύπου προτεραιότητες που αγνοούν ή υποβαθμίζουν τον υποκειμενικό παράγοντα. Αναδεικνύουν, δηλαδή, περισσότερο τον κοινωνικό αποκλεισμό σαν αντικειμενικό γεγονός (δεδομένη κατάσταση), παρά τους κοινωνικά αποκλεισμένους ως υποκείμενα κοινωνικών διαδικασιών που τους ωθούν προς τον αποκλεισμό. Έτσι, γίνεται φανερή η ανάγκη να εκπαιδευτεί μια νέα γενιά ερευνητών και μελετητών του κοινωνικού αποκλεισμού που θα κατέχουν τα βασικά εργαλεία της έρευνας και τη γνώση ότι τα ίδια τα ζωντανά υποκείμενα της κοινωνίας προσφέρουν τόσο τα στοιχεία κατανόησης των υπό διερεύνηση παραμέτρων, όσο και τις προτεραιότητες των πολιτικών που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα των αποκλεισμένων. Για το λόγο αυτό, στο πλαίσιο του μαθήματος επιλέχθηκαν τα εργαλεία της ποιοτικής εμπειρικής έρευνας. Στο σημερινό στάδιο γνώσης του προβλήματος, η ποιοτική έρευνα μπορεί να αναδείξει αποτελεσματικά: α) τις δομικές δυναμικές διαδικασίες της διαδικασίας αποκλεισμού, β) τις υποκειμενικές παραμέτρους της διαδικασίας αποκλεισμού και, κατ’ επέκταση, γ) τις συλλογικές δράσεις που μερικές φορές οι αποκλεισμένοι αναπτύσσουν προκειμένου να διαρρήξουν τον αποκλεισμό τους.

(2) ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Οι συμμετέχοντες θα πρέπει με το τέλος του εξαμήνου να αποκτήσουν εξοικείωση με βασικά εργαλεία της εμπειρικής έρευνας στον κοινωνικό αποκλεισμό, καθώς και μια γενική ικανότητα σχεδιασμού και υλοποίησης εμπειρικών κοινωνικών ερευνών στο συναφές κοινωνικό πεδίο,

α) να κατανοούν τις δυσκολίες στον ορισμό και τη μέτρηση του κοινωνικού αποκλεισμού και του τρόπου με τον οποίο οι ορισμοί αυτοί δεν είναι απλώς τεχνικά ζητήματα,

β) να είναι σε θέση να προσδιορίζουν και να επεξεργάζονται διαφορετικούς τύπους δεδομένων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάδειξη των κοινωνικο-χωρικών επιπτώσεων του κοινωνικού αποκλεισμού,

γ) να γνωρίζουν πώς περιγράφουμε μια διαδικασία "κοινωνικού αποκλεισμού",

δ) να έχουν γνώση του φάσματος κυβερνητικών δράσεων που έχουν αναπτυχθεί για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο,

ε) να κατανοούν τη "βιωμένη εμπειρία" των ατόμων που κινδυνεύουν ή υποφέρουν από διάφορες πτυχές του κοινωνικού αποκλεισμού και ορισμένα από τα εμπόδια στην "επανένταξή" τους.

 

(3) ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ και ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

 

Δραστηριότητα  Φόρτος Εργασίας Εξαμήνου

Διαλέξεις                              39 ώρες

Μελέτη και ανάλυση  βιβλιογραφίας       38 ώρες

Διενέργεια εμπειρικής  έρευνας 115 ώρες

Συγγραφή εργασιών        58 ώρες

Σύνολο Μαθήματος        250 ώρες

 

Το μάθημα έχει χαρακτήρα σεμιναριακό. Η διεξαγωγή του μαθήματος αρχίζει με επιλογή και ανάθεση μικρών ερευνών υπό τύπο ομαδικών ερευνητικών ασκήσεων. Έτσι, συγκροτούνται ευέλικτες ερευνητικές ομάδες 3-4 ατόμων που επιλέγουν εξειδικευμένο πεδίο έρευνας στον κοινωνικό αποκλεισμό (κοινωνικά αποκλεισμένη ομάδα). Στη συνέχεια, οι ομάδες εξετάζουν και σταθμίζουν τις πρακτικές πιθανότητες διενέργειας εμπειρικής έρευνας σε συνδυασμό με τους χρονικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς. Κατόπιν, κάθε ομάδα επιλέγει τη συγκεκριμένη μεθοδολογία έρευνας από το οπλοστάσιο της ποιοτικής έρευνας και, αφού ολοκληρωθεί ο πρώτος κύκλος συζήτησης, υποβάλλει αναλυτική ερευνητική πρόταση που περιλαμβάνει σύντομη περιγραφή του προβλήματος, ανάλυση της πρότασης που αναφέρεται στα χαρακτηριστικά της ομάδας-στόχου, στις ερευνητικές υποθέσεις (σε συνάρτηση, όπου είναι δυνατό, με το θεωρητικό πλαίσιο αναφοράς του προηγούμενου εξαμήνου), στο δείγμα της έρευνας και στη μεθοδολογία της. Στο κύριο μέρος της η εκπαιδευτική διαδικασία συνίσταται στην υλοποίηση των ερευνών και στην παράλληλη γενικευμένη συζήτηση των προβλημάτων που κάθε φορά αναφύονται, με τρόπο ώστε οι ομάδες να αναπτύσσουν την απαραίτητη γνωστική διάδραση τόσο μεταξύ τους όσο και με τον διδάσκοντα. Σκοπός των συζητήσεων είναι αφενός να εξοικειωθούν οι ομάδες καλύτερα με τα ειδικά ερευνητικά προβλήματα, αφετέρου να αποκτήσουν όλοι οι συμμετέχοντες μια πιο σφαιρική άποψη των ζητημάτων που θέτει η εμπειρική έρευνα στον κοινωνικό αποκλεισμό. Στην τελική φάση, γίνεται επεξεργασία των δεδομένων που συλλέχθηκαν, παρουσιάζονται προφορικά τα αποτελέσματα των ερευνητικών ασκήσεων και ολοκληρώνεται η συγγραφή των εργασιών.   

(4) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ

 

Η αξιολόγηση των συμμετεχόντων θα γίνει επί τη βάσει αφενός της ενεργού ατομικής συμμετοχής στις συζητήσεις, αφετέρου της ποιότητας του τελικού αποτελέσματος της έρευνας που θα πετύχει η κάθε ομάδα στη βάση της αποτελεσματικής συνεργασίας.

 

(5) ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

α) Εγχειρίδια του μαθήματος     

Προτείνεται η βιβλιογραφία του Α’ εξαμήνου στα αντίστοιχα επιλεγμένα θεματικά  αντικείμενα της θεωρητικής ενότητας, συμπληρωμένη από νέες πηγές πιο εξειδικευμένα χρήσιμες σε σχέση με τις χρησιμοποιούμενες ερευνητικές υποθέσεις. Επίσης, προτείνεται η βιβλιογραφία του μαθήματος του Α’ εξαμήνου «Μεθοδολογία Σχεδιασμού Ποιοτικής Κοινωνικής Έρευνας».

β) Συμπληρωματική βιβλιογραφία:

Κάθε ερευνητική ομάδα οφείλει να συμπληρώσει την απαραίτητη βιβλιογραφία με πηγές που θα εξειδικεύουν ακόμη περισσότερο την προβληματική της έρευνας, τόσο στο θεωρητικό επίπεδο, ‘όσο και στο εμπειρικό.

- Συναφή επιστημονικά περιοδικά:

Sociological Research Online, SAGE Journals        

Social Research, JSTOR

International Journal of Social Research Methodology, Taylor & Francis

Journal of Social Research & Policy

Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών

 

Ημερομηνία δημιουργίας

Παρασκευή 13 Φεβρουαρίου 2015