(GEO108) -  Στέλιος Γκιάλης

Περιγραφή Μαθήματος

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (Υ)

ΕΞΑΜΗΝΟ Γ

ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Σ. Γκιάλης, Επικ. Καθηγητής. stgialis@aegean.gr   

Τηλ. 22510-36442 (ώρες γραφείου: Τετάρτη 12.00μμ-14.00μμ)

ΒΟΗΘΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Κώστας Γουρζής, Υπ. Διδάκτωρ, geod15002@aegean.gr

 

 

 

 

ΟΔΗΓΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

 

Πλαίσιο του μαθήματος

 

Η διάρθρωση του γεωγραφικού χώρου, σε κάθε ιστορική περίοδο και μορφή κοινωνικής οργάνωσης, είναι «προϊόν» της αλληλεπίδρασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με το φυσικό περιβάλλον. Ο γεωγραφικός χώρος «αποτυπώνει» την ιστορική εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών καθώς αυτές μετασχηματίζουν και προσαρμόζουν τον φυσικό χώρο για να ικανοποιήσουν ατομικές και συλλογικές ανάγκες –ανάγκες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, πολιτισμικές κλπ. Ταυτόχρονα ο κοινωνικά παραγόμενος χώρος διαμορφώνει πλαίσια δυνατοτήτων και περιορισμών που επηρρεάζουν τις τροχιές της κοινωνικής και οικονομικής εξέλιξης. 

 

Οι σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες και οι γεωγραφίες τους διαρθρώνονται και μεταβάλλονται μέσω πληθώρας αλληλεξαρτημένων δραστηριοτήτων στο γεωγραφικό χώρο –οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, πολιτιστικών, θεσμικών. Σε αυτό το σύνθετο πλέγμα, οι οικονομικές δραστηριότητες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή των σύγχρονων κοινωνιών και στην διάρθρωση του γεωγραφικού τους χώρου. Όμως η γεωγραφική διάρθρωση δεν αποτελεί απλά το αποτέλεσμα της οικονομικής αλλαγής, ένα είδος παθητικής «προβολής» των οικονομικών δραστηριοτήτων πάνω σε έναν αδρανή γεωγραφικό χώρο. Η γεωγραφική οργάνωση, οι χωρικές δομές και σχέσεις διαθέτουν μια δική τους δυναμική που επηρεάζει τις οικονομικο-κοινωνικές δραστηριότητες σε μια χωροκοινωνική διαλεκτική αλληλεξάρτηση –μια διαλεκτική που διαμορφώνει (και αναδιαμορφώνει) την χωρικότητα και χρονικότητα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

 

Περιεχόμενο και σκοπός του μαθήματος

 

Η Οικονομική Γεωγραφία εξετάζει τις πολύπλευρες αλληλεξαρτήσεις ανάμεσα στην οικονομική αλλαγή και την διάρθρωση του γεωγραφικού χώρου στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία. Τα ζητήματα αυτά εξετάζονται κριτικά μέσω προσεγγίσεων που εντάσσονται σε διαφορετικά «Παραδείγματα» και σχολές σκέψης και που εκτείνονται από τις κλασικές θεωρίες χωροθέτησης των αρχών του 20^ου αιώνα στις μετέπειτα θεωρίες ισόρροπης και άνισης ανάπτυξης του χώρου, μέχρι τις πλέον πρόσφατες προσεγγίσεις της κριτικής και ριζοσπαστικής Οικονομικής Γεωγραφίας, τoυ μεταμοντερνισμού και της πολιτιστικής στροφής, των μεταφορντικών γεωγραφιών της ευέλικτης συσσώρευσης, των επιχειρηματικών δικτύων και συστάδων (clusters), των γεωγραφικών διαστάσεων της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, της γεωγραφίας των υπηρεσιών και της ανάδυσης των μεταβιομηχανικών/ μεταφορντικών πόλεων.

 

Σκοπός του μαθήματος είναι να βοηθήσει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες να διαμορφώσουν μια όσο το δυνατόν περισσότερο ολοκληρωμένη, συστηματική, διεπιστημονική και κριτική αντίληψη και ερμηνεία των βασικών θεωρητικών και μεθοδολογικών ζητημάτων που βρίσκονται διεθνώς στο κέντρο ενδιαφέροντος της Οικονομικής Γεωγραφίας. 

 

Μαθησιακά αποτελέσματα

 

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος, αναμένεται οι φοιτητές και φοιτήτριες να έχουν κατανοήσει τα ακόλουθα (τουλάχιστον) ζητήματα:

 

1. Τα «ορόσημα» στην ιστορική εξέλιξη της Οικονομικής Γεωγραφίας από τον 19^ο αιώνα μέχρι σήμερα, μέσα από τις εναλλαγές διαφορετικών επιστημολογικών «Παραδειγμάτων».
2. Τις γεωγραφικές διαστάσεις των σύγχρονων οικονομικών δραστηριοτήτων, της καπιταλιστικής εκβιομηχάνισης και μαζικής παραγωγής (φορντισμός/τεϋλορισμός), τις θεωρίες χωροθέτησης των επιχειρήσεων και τις θεωρίες ισόρροπης και άνισης ανάπτυξης του χώρου.
3. Τις διαδικασίες κρίσης/αναδιάρθρωσης της μαζικής παραγωγής, της μετάβασης στο καθεστώς της ευέλικτης συσσώρευσης και τις χωρικές της επιπτώσεις, την ανάπτυξη δικτύων και συγκροτημάτων επιχειρήσεων (ή συστάδων –clusters) στο χώρο, τις γεωγραφικές πτυχές της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, της γεωγραφίας των υπηρεσιών και της ανάπτυξης των μεταβιομηχανικών/μεταφορντικών και μεταμοντέρνων πόλεων.

 

Προαπαιτούμενα

Οικονομική Ι

 

Ενδεικτική σειρά και θεματολογία διαλέξεων

 

1. Εισαγωγή στο μάθημα
2. Επιστημολογικές τομές και κριτικές αντιπαραθέσεις στην Οικονομική Γεωγραφία
3. Η διάρθρωση της οικονομικής δραστηριότητας (Α μέρος)
4. Η διάρθρωση της οικονομικής δραστηριότητας (Β μέρος)
5. Εκβιομηχάνιση, μαζική παραγωγή και συντονιστικοί θεσμοί
6. Το πρόβλημα της χωροθέτησης
7. Η άνιση χωρική ανάπτυξη
8. Η κρίση της μαζικής παραγωγής και οι χωρικές της επιπτώσεις
9. Οι γεωγραφίες της ευέλικτης συσσώρευσης και τα όριά της
10. Δίκτυα / συστάδες επιχειρήσεων και νέες Μαρσαλιανές συνοικίες
11. Οικονομική Γεωγραφία και παγκοσμιοποίηση
12. Οικονομική Γεωγραφία των υπηρεσιών
13. Αναδιάρθρωση κεφαλαίου και μεταβιομηχανική/μεταφορντική πόλη

 

Τρόπος διεξαγωγής του μαθήματος

 

Διαλέξεις και συζήτηση στην τάξη.

 

Τρόπος αξιολόγησης/βαθμολόγησης των φοιτητών

 

Γραπτές εξετάσεις. Στην τελική βαθμολόγηση συνεκτιμάται η συστηματική παρακολούθηση και ενεργός συμμετοχή των φοιτητών/τριών στο μάθημα.

 

 

Βασική βιβλιογραφία

 

1. Harvey, D. (2009) Η Κατάσταση της Μετανεωτερικότητας: Διερεύνηση των Απαρχών της Πολιτισμικής Μεταβολής. Αθήνα: Μεταίχμιο.
2. Κουρλιούρος, Η. (2007) Οικονομική γεωγραφία: Επιστημολογικές τομές και κριτικές αντιπαραθέσεις. Στο: Τερκενλή Θ., Ιωσηφίδης, Θ., Χωριανόπουλος, Ι. (επιµ.), 2007. Ανθρωπογεωγραφία: Άνθρωπος, Κοινωνία και Χώρος. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.
3. Κουρλιούρος H. (2011) Διαδρομές στις Θεωρίες του Χώρου: Οικονομική Γεωγραφία της Παραγωγικής Αναδιάρθρωσης και της Άνισης Ανάπτυξης. Αθήνα: Εκδ. Προπομπός.
4. Κουρλιούρος, Η. (2014). Η μεταβιομηχανική-μεταφορντική ευρωπαϊκή πόλη και ο ρόλος του πολεοδομικού σχεδιασμού. Στο Κορρές, Γ., Κουρλιούρος, Η., Τσομπάνογλου, Γ. (επιμ.), Χωρική και Τοπική Ανάπτυξη: Θεωρία, Μέθοδοι & Στρατηγικές. Αθήνα: εκδ. Σταμούλη (υπό έκδοση).

  

Συνιστώμενη πρόσθετη βιβλιογραφία (ενδεικτική)

 

1. Bagchi-Sen, S., Lawton Smith, H., eds., (2006) Economic Geography: Past, Present and Future. London: Routledge.
2. Bale, J., (1988) The Location of Manufacturing Industry. Edinburgh: Oliver & Boyd.
3. Barnes, T.J., Peck, J., Sheppard, E., Tickell, A., eds. (2004) Reading Economic Geography. Oxford: Blackwell.
4. Barnes, T.J., Gertler, M.S., eds., (1999) The New Industrial Geography: Regions, Regulation and Institutions. London & N. York: Routledge.
5. Bennett, R., Estall, R. eds. (1991) Global Change and Challenge. London: Routledge
6. Bryson, J., Henry, N., Keeble, D., Martin, R., eds., (1999) The Economic Geography Reader. Chichester: J. Wiley & Sons.
7. Chapman, K., Walker, D. (1987) Industrial Location: Principles and Policies. London: Blackwell.
8. Clark G., Feldman M., Gertler M.S. eds., (2000) The Oxford Handbook of Economic Geography. Oxford: Oxford University Press.
9. Coe, N.M., Kelly, Ph.F., Yeung, H.W.C. (2007) Economic Geography: A Contemporary Introduction. Oxford: Blackwell.
10. Daniels, P.W. (1993) Service Industries in the World Economy. London: Blackwell.
11. Daniels, P.W., Lever, W.F., eds., (1997) The Global Economy in Transition. Essex: Longman.
12. Dicken, P. (1999) Global Shift: Transforming the World Economy. London: Paul Champan.
13. Dicken, P. (2007) Global Shift: Mapping the Changing Contours of the World Economy. London: Sage.
14. Dunford, M., Perrons, D., (1983) The Arena of Capital. London: Macmillan.
15. Estall, R.C., Buckanan R.O., (1980) Industrial Activity and Economic Geography. London: Hutchinson University Library.
16. Gottdiener, M., Komninos, N., eds. (1989) Capitalist Development and Crisis Theory: Accumulation, Regulation and Spatial Restructuring. London: Macmillan.
17. Grabher, G. ed., (1993) The Embedded Firm: On the Socioeconomics of Industrial Networks. London & N. York: Rourledge.
18. Gregory, D., Urry, J., eds., (1985) Social Relations and Spatial Structures. London: Macmillan.
19. Harrington, J.W., Warf, B., (1995) Industrial Location: Principles, Practice and Policy. London: Routledge.
20. Harvey, D. (1982) The Limits to Capital. Oxford: Basil Blackwell.
21. Harvey, D. (1985) The Urbanization of Capital. Oxford: Basil Blackwell.
22. Harvey, D. (2001) Spaces of Capital: Towards a Critical Geography. Edinburgh: Edinburgh University Press.
23. Harvey, D. (2006) Spaces of Global Capitalism. London: Verso.
24. Harvey, D. (2006) Ο Νέος Ιμπεριαλισμός. Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτη.
25. Harvey, D. (2011) Το Αίνιγμα του Κεφαλαίου και οι Κρίσεις του Καπιταλισμού. Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτη.
26. Healey, M.J., Ilbery, B.W. (1990) Location and Change: Perspectives on Economic Geography. Oxford: Oxford University Press.
27. Hudson, R., (2005) Economic Geographies: Circuits, Flows and Spaces. London: Sage.
28. Johnston, R.J., Taylor, P.J., Watts, M.J. eds., (1996) Geographies of Global Change: Remappring the World in the Late Twentieth Century. Oxford: Blackwell.
29. Knox, P.L., Agnew, J. (1998) The Geography of the World Economy. London: Arnold.
30. Lefebve, H. (1991) The Production of Space. Oxford: Blackwell.
31. Lee, R., Wills, J. eds., (1997) Geographies of Economies. London: Arnold.
32. Λεοντίδου, Λ. (2011) Αγεωγράφητος Χώρα: Ελληνικά Είδωλα στους Επιστημολογικούς Αναστοχασμούς της Ευρωπαϊκής Γεωγραφίας. Αθήνα: Προπομπός.
33. Lloyd, P.E., Dicken, P. (1972) Location in Space: A Theoretical Approach to Economic Geography. N. York: Harper & Row.
34. Massey, D. (1984) Spatial Divisions of Labour. London: Macmillan.
35. Peet, R., Thrift, N., eds., (1989) New Models in Geography: The Political-Economy Perspective. (Vol. One). London: Unwin Hyman.
36. Piore, M., Sabel, C. (1984) The Second Industrial Divide: Possibilities for Prosperity. N. York: Basic Books.
37. Porter, M. (1990) The Competitive Advantage of Nations. N.York: Free Press.
38. Scott, A.J. (1988) New Industrial Spaces: Flexible Production Organization and Regional Development in North America and Western Europe. London: Pion.
39. Scott, A.J. (2006) Geography and Economy. Oxford: Oxford University Press.
40. Scott, A.J. (2012) A World in Emergence: Cities and Regions in the 21^st Century. Cheltenham: Edward Elgar.
41. Scott, A.J., Storper, M., eds., (1986), Production, Work, Territory: The Geographical Anatomy of Industrial Capitalism. Boston: Allen and Unwin.
42. Sheppard E., Barnes T.J. eds., (2003) A Companion to Economic Geography. Oxford: Blackwell.
43. Smith, N. (1984) Uneven Development: Nature, Capital and the Production of Space. Oxford: Basil Blackwell.
44. Soja, E. (1989) Postmodern Geographies: The Reassertion of Space in Critical Social Theory. London: Verso.
45. Storper, M. (1997) The Regional World: Territorial Development in a Global Economy. N.York & London: Guilford Press.
46. Storper, M., Walker, D. (1989) The Capitalist Imperative: Territory, Technology and Industrial Growth. Oxford: Basil Blackwell.

 

 

Harvey, D. (2009) Η Κατάσταση της Μετανεωτερικότητας: Διερεύνηση των Απαρχών της Πολιτισμικής Μεταβολής. Αθήνα: Μεταίχμιο, μέρος Β (κεφ. 7-11).

Κουρλιούρος, Η. (2007) Οικονοµική γεωγραφία: Επιστηµολογικές τοµές και κριτικές αντιπαραθέσεις. Στο: Τερκενλή Θ., Ιωσηφίδης, Θ., Χωριανόπουλος, Ι. (επιµ.), 2007. Ανθρωπογεωγραφία: Άνθρωπος, Κοινωνία και Χώρος. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική σελ. 276-309. Το άρθρο υπάρχει και σε αρχείο PDF στον ηλεκτρονικό φάκελο του µαθήµατος (e-class/έγγραφα)

Κουρλιούρος H. (2011) ∆ιαδροµές στις Θεωρίες του Χώρου: Οικονοµική  Γεωγραφία της Παραγωγικής Αναδιάρθρωσης και της Άνισης Ανάπτυξης. Αθήνα: Εκδόσεις Προπομπός (όλο το βιβλίο εκτός του κεφ. 2).

Κουρλιούρος, Η. (2014). Η μεταβιομηχανική-μεταφορντική ευρωπαϊκή πόλη και ο ρόλος του πολεοδομικού σχεδιασμού. Στο Κορρές, Γ., Κουρλιούρος, Η., Τσομπάνογλου, Γ. (επιμ.), Χωρική και Τοπική Ανάπτυξη: Θεωρία, Μέθοδοι & Στρατηγικές. Αθήνα: εκδ. Σταμούλη (αναμένεται). Το άρθρο υπάρχει και σε αρχείο PDF στον ηλεκτρονικό φάκελο του µαθήµατος (e-class/έγγραφα)

 

Ημερομηνία δημιουργίας

Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2012