Θέματα Διγλωσσίας [open] (ΓΥΕ-43)

Ιωάννης Γαλαντόμος

Περιγραφή

 

 

Στόχος του συγκεκριμένου μαθήματος είναι η παρουσίαση των πιο αντιπροσωπευτικών πτυχών που συνδέονται με το φαινόμενο της διγλωσσίας, δηλ. τη γνώση και τη χρήση δύο διαφορετικών γλωσσικών κωδίκων. Σε αυτό πλαίσιο θα αποσαφηνιστούν εννοιολογικά οι όροι διγλωσσία (bilingualism) και γλωσσική διμορφία (diglossia) και θα παρουσιαστεί η προβληματική που σχετίζεται με τον ορισμό ενός δίγλωσσου ομιλητή και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το δίγλωσσο λόγο, τις διάφορες μεθόδους εκμάθησης και διδασκαλίας μιας δεύτερης γλώσσας αλλά και τις ατομικές διαφορές (π.χ. πρώτη γλώσσα, φύλο, ηλικία, κίνητρα, στάσεις, περιβάλλον εκμάθησης ενός δεύτερου κώδικα επικοινωνίας) που αναμένεται να επηρεάσουν τη συγκεκριμένη διαδικασία. Επιπλέον, θα αναλυθούν η κατάκτηση μιας δεύτερης γλώσσας κατά την παιδική ηλικία, η δομή του δίγλωσσου εγκεφάλου και του δίγλωσσου νοητικού λεξικού. Τέλος, θα γίνει ιδιαίτερη αναφορά σε θέματα δίγλωσσης εκπαίδευσης και σε φαινόμενα διγλωσσίας που παρατηρούνται στην ε

Περισσότερα  
CC - Αναφορά - Μη Εμπορική Χρήση - Όχι Παράγωγα Έργα
Μαθησιακοί στόχοι

Με την επιτυχή ολοκλήρωση αυτού του μαθήματος ο φοιτητής/η φοιτήτρια θα πρέπει να μπορεί:

  • να περιγράφει την έννοια της διγλωσσίας
  • να εξηγεί την ορολογία που χρησιμοποιείται για την περιγραφή της διγλωσσίας και τις έννοιες που συνδέονται με αυτή (π.χ. πρώτη & δεύτερη γλώσσα, φυσικός ομιλητής)
  • να αναφέρεται στην προβληματική που έχει αναπτυχθεί σχετικά με τον ορισμό του δίγλωσσου ομιλητή και τα χαρακτηριστικά που αυτός εμφανίζει
  • αναφέρει και να περιγράφει τις παραμέτρους που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά το σχεδιασμό πειραμάτων με δίγλωσσους ομιλητές, όπως είναι η αποσαφήνιση των χαρακτηριστικών που συνθέτουν ένα δίγλωσσο ομιλητή, το υιοθετηθέν θεωρητικό μοντέλο καθώς και οι δραστηριότητες που θα επιλεγούν για μελέτη
  • να αναγνωρίζει τα χαρακτηριστικά που εμφανίζονται στο λόγο ενός δίγλωσσου ομιλητή, όπως είναι η παρεμβολή, ο δανεισμός και η εναλλαγή και μείξη κωδίκων
  • να αναφέρει τα χαρακτηριστικά των διαφόρων μεθοδολογιών που έχουν προταθεί διαχρονικά σχετικά με τη διδασκαλία ενός δεύτερου κώδικα επικοινωνίας
  • να συζητά για τους ποικίλους παράγοντες, ατομικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς που αναμένεται να επηρεάσουν την εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας
  • να συζητά για τη διαδικασία κατάκτησης μιας δεύτερης γλώσσας κατά την παιδική ηλικία
  • να περιγράφει τα διάφορα μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί προκειμένου να ερμηνευθεί και να περιγραφεί η δομή και οργάνωση του δίγλωσσου εγκέφαλου
  • να περιγράφει τα διάφορα μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί προκειμένου να ερμηνευθεί και να περιγραφεί η δομή και οργάνωση του δίγλωσσου νοητικού λεξικού
  • να περιγράφει τα διάφορα μοντέλα δίγλωσσης εκπαίδευσης που εφαρμόζονται σε χώρες με νομοθετημένη την παροχή δίγλωσσης εκπαίδευσης
  • να συζητά για τον πολύγλωσσο χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας με αναφορά σε «μειονοτικές» γλώσσες που χρησιμοποιούνται και ομιλούνται παράλληλα με την κυρίαρχη ελληνική
Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία (ενδεικτική)

Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Εκπαίδευση (Α. Αλεξανδροπούλου, μετάφραση). Αθήνα: Gutenberg.

Γαλαντόμος, Ι. (2012). Μαθήματα Διγλωσσίας. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Σελλά-Μάζη, Ε. (2001). Διγλωσσία και Κοινωνία. Η ελληνική πραγματικότητα. Αθήνα: Προσκήνιο.

Τριάρχη-Herrmann, Β. (2000). Η Διγλωσσία στην Παιδική Ηλικία. Μια ψυχογλωσσολογική Προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg.

 

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία (ενδεικτική)

Altarriba, J., & Heredia, R.R. (2008). An Introduction to Bilingualism: Principles and Processes. New York: Psychology Press.

Cook, V., & Bassetti, B. (2011). Language and Bilingual Cognition. New York: Psychology Press.

Grosjean, F., & Li, P. (2013). The Psycholinguistics of Bilingualism. New York: Wiley-Blackewell

Ανθρώπινο δυναμικό

Διδάσκων

Ιωάννης Γαλαντόμος, Επίκουρος Καθηγητής Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας

Email: galantomos@aegean.gr  

 

Επεξεργασία Υλικού

Δρ. Ασημίνα Βαφειάδου, ΕΤΕΠ Τμ. Μεσογειακών Σπουδών

Προτεινόμενα συγγράμματα

Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Εκπαίδευση (Α. Αλεξανδροπούλου, ελλ. μετάφραση). Αθήνα: Gutenberg.
Γαλαντόμος, Ι. (2012). Μαθήματα Διγλωσσίας. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
Τριάρχη-Herrmann, Β. (2000). Η Διγλωσσία στην Παιδική. Μια ψυχογλωσσολογική Προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg.

Ενότητες

  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Πρώτη/μητρική γλώσσα, ξένη/δεύτερη γλώσσα, φυσικός ομιλητής
  • Ορισμοί της διγλωσσίας
  • Τυπολογία της διγλωσσίας
  • Ο δίγλωσσος ομιλητής

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Διγλωσσία, γλωσσική διμορφία
  • Πρώτη/μητρική γλώσσα, ξένη/δεύτερη γλώσσα, φυσικός ομιλητής
  • Charles Ferguson, άρθρο “Diglossia”
  • Κοινωνική & ατομική διγλωσσία, ταυτόχρονη & διαδοχική διγλωσσία, πρώιμη & μεταγενέστερη διγλωσσία, φυσική & πολιτισμική διγλωσσία, ισότιμη, συνθετική & εξαρτημένη διγλωσσία, προσθετική & αφαιρετική  διγλωσσία
  • Ο δίγλωσσος ομιλητής δύσκολα μπορεί να οριστεί
  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Οι συμμετέχοντες
  • Ο γλωσσικός δίαυλος
  • Τα ερεθίσματα
  • Δραστηριότητες
  • Θεωρητικά μοντέλα

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Χαρακτηριστικά και παράμετροι των πειραμάτων με δίγλωσσους ομιλητές (συμμετέχοντες, γλωσσικός δίαυλος, ερεθίσματα, δραστηριότητες, θεωρητικά μοντέλα)
  • Διαδεδομένη αντίληψη για διγλωσσία (οι δίγλωσσοι → ομιλητές με γλωσσικά ελλείμματα). Στα πειράματα θα πρέπει να συμπεριληφθούν βιογραφικού χαρακτήρα πληροφορίες για την καλύτερη μελέτη των δίγλωσσων ομιλητών
  • Μονόγλωσσος, δίγλωσσος γλωσσικός δίαυλος ή και συνδυασμός των δύο
  • Είδος των ερεθισμάτων που χρησιμοποιούνται σε διάφορα πειράματα με δίγλωσσους
  • Είδος των δραστηριοτήτων που χρησιμοποιούνται σε διάφορα πειράματα με δίγλωσσους
  • Μονόγλωσση & ολιστική θεώρηση της διγλωσσίας
  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Παρεμβολή
  • Δανεισμός
  • Εναλλαγή και μείξη κωδίκων

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Παρεμβολή, δανεισμός, εναλλαγή και μείξη κωδίκων
  • Παρεμβολή-λόγοι εμφάνισης της παρεμβολής
  • Εσωτερικός, εξωτερικός και διαχρονικός δανεισμός, λόγοι δανεισμού, προσαρμογή δανείων
  • Εναλλαγή και μείξη κωδίκων, ενδοπροτασιακή και διαπροτασιακή εναλλαγή κωδίκων
  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Η Γραμματικομεταφραστική μέθοδος
  • Το Μεταρρυθμιστικό κίνημα
  • Η Άμεση Μέθοδος
  • Η Προφορική προσέγγιση και η μέθοδος εκμάθησης μέσα από καταστάσεις
  • Η Ακουστικο-προφορική μέθοδος
  • Η Επικοινωνιακή προσέγγιση
  • Η Μέθοδος της Ολικής Φυσικής αντίδρασης
  • Η Σιωπηλή μέθοδος
  • Η Μέθοδος της Ομαδικής Εκμάθησης της Γλώσσας
  • Η Φυσική μέθοδος
  • Η Μέθοδος Εκμάθησης με Υποβολή

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Έμφαση στη δομή ή στην επικοινωνία
  • Γραμματικομεταφραστική ή παραδοσιακή μέθοδος, δασκαλοκεντρική προσέγγιση
  • Έμφαση στον προφορικό λόγο
  • Δασκαλοκεντρική προσέγγιση
  • Έμφαση στη διδασκαλία του λεξιλογίου (βασικό/πυρηνικό λεξιλόγιο-core vocabulary)
  • Δομική γλωσσολογία, δασκαλοκεντρική προσέγγιση, βραχυπρόθεσμοι & μακροπρόθεσμοι διδακτικοί στόχοι
  • Επικοινωνιακή προσέγγιση, επικοινωνιακή ικανότητα, ανάλυση αναγκών
  • Η εκμάθηση της ξένης γλώσσας είναι μια διαδικασία παράλληλη με αυτή της κατάκτησης της μητρικής γλώσσας. Στόχος γλωσσικού μαθήματος: απρόσκοπτη επικοινωνία με τους φυσικούς ομιλητές της γλώσσας-στόχου με έμφαση στην ανάπτυξη της προφορικής δεξιότητας
  • Σιωπηλός χαρακτήρας διδάσκοντα. Έμφαση στο λεξιλόγιο
  • Διδάσκων→σύμβουλος, διδάσκόμενοι→πελάτες
  • Πρωταρχικός χαρακτήρας της σημασίας και του λεξιλογίου. Αρχές μάθησης της γλώσσας (υπόθεση για την εκμάθηση-κατάκτηση, υπόθεση της γλωσσικής παραγωγής, υπόθεση της φυσικής σειράς, υπόθεση της γλωσσικής πρόσληψης και
  • υπόθεση του συγκινησιακού φίλτρου)
  • Ο διδασκόμενος θα μάθει πιο γρήγορα μια ξένη γλώσσα όταν νιώσει απελευθερωμένος από καταπιεστικές κοινωνικές δεσμεύσεις και συμβάσεις σε ένα περιβάλλον οικείο, φιλικό, χαλαρό και συναισθηματικά αποφορτισμένο
  • Ατομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας
  • Μεταφορά (transfer) (αρνητική μεταφορά (γλωσσικά λάθη), θετική μεταφορά ή εκμετάλλευση, αποφυγή, υπερβολική χρήση)
  • Διδασκαλία σε σχολικό περιβάλλον, εκμάθηση δεύτερης γλώσσας σε πραγματικές επικοινωνιακές περιστάσεις
  • Προδιάθεση/κλίση, εργαλεία μέτρησης της προδιάθεσης
  • Κίνητρα ενσωμάτωσης, οργανικά κίνητρα, εγγενή κίνητρα

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Ατομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας
  • Μεταφορά (transfer) (αρνητική μεταφορά (γλωσσικά λάθη), θετική μεταφορά ή εκμετάλλευση, αποφυγή, υπερβολική χρήση)
  • Διδασκαλία σε σχολικό περιβάλλον, εκμάθηση δεύτερης γλώσσας σε πραγματικές επικοινωνιακές περιστάσεις
  • Προδιάθεση/κλίση, εργαλεία μέτρησης της προδιάθεσης
  • Κίνητρα ενσωμάτωσης, οργανικά κίνητρα, εγγενή κίνητρα
  • Στάσεις
  • Προσωπικότητα
  • Γνωστικό/μαθησιακό ύφος
  • Στρατηγικές μάθησης
  • Ηλικία
  • Φύλο

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Στάσεις, στερεοτυπικές αντιλήψεις, βαθμός αποδοχής/ανεκτικότητα του γλωσσικά και πολιτισμικά «άλλου»
  • Εσωστρέφεια, εξωστρέφεια, αυτοεπιδοκιμασία, ένταση
  • Εξάρτηση/ανεξαρτησία από το πεδίο, επαγωγική/απαγωγική επεξεργασία πληροφοριών, τάση για συλλογισμό/στοχασμό ή για παρορμητικό τρόπο σκέψης
  • Μάθηση της γλώσσας, χρήση της γλώσσας, στρατηγικές με βάση την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, αυτοκινητροδοτούμενες στρατηγικές
  • Έννοια της κρίσιμης ηλικίας (Critical Period Hypothesis)
  • Αντικρουόμενα ερευνητικά δεδομένα σχετικά με το ρόλο του φύλου
  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Τύποι παιδικής διγλωσσίας
  • Παράγοντες που συμβάλλουν στην παιδική διγλωσσία
  • Τύποι δίγλωσσων παιδιών
  • Η αναπαράσταση των δύο γλωσσών στην παιδική ηλικία
  • Χαρακτηριστικά του λόγου ενός δίγλωσσου παιδιού
  • Παράγοντες που επηρεάζουν την κατάκτηση δύο γλωσσών στην παιδική ηλικία

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Δίγλωσση Κατάκτηση Πρώτης Γλώσσας
  • Ταυτόχρονη παιδική διγλωσσία & διαδοχική παιδική διγλωσσία
  • Παράγοντες που συμβάλλουν και προωθούν την παιδική διγλωσσία
  • Ελίτ δίγλωσσοι, παιδιά γλωσσικών πλειονοτήτων, παιδιά δίγλωσσων οικογενειών, παιδιά γλωσσικών μειονοτήτων
  • Υπόθεση του ενοποιημένου συστήματος & υπόθεση του διττού συστήματος
  • Κοινά χαρακτηριστικά στη γλωσσική ανάπτυξη των δίγλωσσων παιδιών με αυτή των μονόγλωσσων παιδιών, μείξη κωδίκων
  • Σειρά γέννησης, φύλο, ηλικία εκμάθησης μιας δεύτερης γλώσσας
  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Ο δίγλωσσος εγκέφαλος

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Στενή σχέση γλώσσας και εγκεφαλικής λειτουργίας, περιοχή Broca, περιοχή Wenricke
  • Ημισφαιρικές διαφορές στην εγκεφαλική αναπαράσταση των δύο γλωσσών, υπόθεση της εξισορροπημένης διγλωσσίας, υπόθεση της δεύτερης γλώσσας, υπόθεση της ηλικίας της κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας, υπόθεση του σταδίου της κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας, υπόθεση του τροποποιημένου σταδίου, επικοινωνιακή ικανότητα, ταχυστοσκοπική παρουσίαση, διχωτική ακοή, ταυτόχρονες δραστηριότητες, ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, PET και fMRI
  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Μέθοδοι μελέτης του νοητικού λεξικού
  • Το δίγλωσσο νοητικό λεξικό

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Η γνώση μιας γλώσσας συνδέεται με τη γνώση σημαντικού αριθμού λέξεων, έννοια, κατηγοριοποίηση, νοητικό λεξικό
  • Μέθοδοι μελέτης της οργάνωσης και δομής του νοητικού λεξικού: μέτρηση του χρόνου αντίδρασης-ανάκλησης, λεξιλογική επιλογή-διάκριση λέξεων, σημασιολογική κατηγοριοποίηση-ενσωμάτωση, συσχετιστική σημασιολογική κατηγοριοποίηση λέξεων (priming tasks), φωνηματική σύνδεση των ηχητικά παρόμοιων-γειτονικών λέξεων
  • Υπόθεση της κοινής αποθήκευσης, υπόθεση της ξεχωριστής αποθήκευσης, μοντέλο  Weinreich, μοντέλο της ξεχωριστής αποθήκευσης, διανεμητικό μοντέλο, μοντέλο της λεξικής συσχέτισης, μοντέλο της εννοιολογικής διαμεσολάβησης, Αναθεωρημένο Ιεραρχικό Μοντέλο, Κοινό Ασύμμετρο Μοντέλο, Τροποποιημένο Ιεραρχικό Μοντέλο
  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Τυπολογία δίγλωσσης εκπαίδευσης
  • Δίγλωσση εκπαίδευση και γλωσσική πολιτική

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Δίγλωσση εκπαίδευση (δύσκολη η εννοιολογική της αποσαφήνιση)
  • Μεταβατική δίγλωσση εκπαίδευση, δίγλωσση εκπαίδευση διαφύλαξης/συντήρησης, προγράμματα στατικής διατήρησης, προγράμματα αναπτυξιακής διατήρησης, μηδενική μορφή δίγλωσσης εκπαίδευσης, αδύναμη μορφή δίγλωσσης εκπαίδευσης, ισχυρή μορφή δίγλωσσης εκπαίδευσης
  • Γλωσσική πολιτική (γλωσσικές πρακτικές, γλωσσικές ιδεολογίες και γλωσσικός σχεδιασμός), ιδεολογικά μοντέλα (πλουραλιστική ιδεολογία, κοσμική ιδεολογία, αφομοιωτική ιδεολογία, εθνοτική ιδεολογία)
  • Θεωρητικό πλαίσιο
  • Διγλωσσία και ελληνική πραγματικότητα
  • Η δίγλωσση εκπαίδευση στην Ελλάδα

Έννοιες - Λέξεις κλειδιά

  • Γλωσσική ποικιλομορφία
  • Μειονοτικές γλώσσες, χαμηλή, μέση και αυξημένη βιωσιμότητα, βλάχικη αρβανίτικη, σλαβομακεδονική, πομακική, ρομανί, τουρκική
  • Abecedar, μειονοτική εκπαίδευση, δίγλωσσα σχολεία

Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα
Επίπεδο: A-

Αρ. Επισκέψεων :  2317
Αρ. Προβολών :  16015