Μουσείο - Επικοινωνία - Εκπαίδευση [open]

Στην πρώτη συνάντηση θα γίνει μια γενική επισκόπηση του περιεχομένου, των στόχων του μαθήματος,
του τρόπου διεξαγωγής και του τρόπου αξιολόγησης. Επιπλέον θα γίνει μια πρώτη συζήτηση πάνω στα
θέματα, το θεωρητικό πλαίσιο και τις έννοιες που θα αξιοποιηθούν στο πλαίσιο του μαθήματος. Εισα-
γωγική αναφορά στην μουσειακή επικοινωνιακή σχέση.

Το μουσείο αποτελεί ένα φορέα που διαχειρίζεται αφηγήσεις στηριγμένες, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό
πάνω σε πράγματα. Στη συνάντηση αυτή θα συζητήσουμε τους τρόπους που μεταχειρίζεται το μουσείο
για να αναπτύξει τις αφηγήσεις αυτές, την αποπλαισίωση και την αναπλαισίωση των πραγμάτων που
επιλέγει να εκθέσει και τις ερμηνείες που προτείνει με περισσότερο ή λιγότερο αυταρχικό τρόπο. Τα
μουσειακά αντικείμενα έχουν, τελικά, εγγενές νόημα; Που βρίσκεται η αυθεντικότητα σε μια μουσειακή
έκθεση; Μήπως το μουσείο είναι σαν ένα εικονογραφημένο βιβλίο; Γιατί μιλάμε πια για μουσειακή
«εμπειρία» και όχι «επίσκεψη»;

Στη συνάντηση αυτή θα επιχειρήσουμε να βάλουμε στο μικροσκόπιο την επίσκεψη σε ένα μουσείο
αντιμετωπίζοντάς την αφενός ως μία κοινωνική δραστηριότητα που ακολουθεί συνειδητά ή ασυνείδητα
πρότυπα και ακόνες, και, αφετέρου, ως μια ατομική εμπειρία που καθορίζεται από την προσωπικότητα,
τη μόρφωση, την οικονομική κατάσταση κτλ του μεμονωμένου επισκέπτη. Πώς έρχεται σε επαφή ο
επισκέπτης με τα μουσειακά αντικείμενα; Πόσο εύκολο είναι να ακολουθήσει τον τρόπο σκέψης του
εκθέτη; Υπάρχει τελικά, μία αποτελεσματική μέθοδος για να γνωρίσουμε τους επισκέπτες σε βάθος και
να μάθουμε τι σκέφτονται και τι αποκόμισαν από την επίσκεψη;

Το μουσείο από τα πρώτα του βήματα θεωρήθηκε και θεωρείται ακόμη ένας χώρος που προσφέρει
γνώση. Κατά συνέπεια, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας και μιας ιστορικής συγκυρίας, λειτουργεί παράλληλα
με άλλους επίσημους ή ανεπίσημους, τυπικούς ή άτυπους εκπαιδευτικούς μηχανισμούς. Σε τι μοιάζει και
σε τι διαφέρει το μουσείο από το σχολείο; Ποια είναι η σχέση μεταξύ τους και πώς εξελίχθηκε; Ποιες
είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τις διαδικασίες της μάθησης; Ποιοι είναι οι μηχανισμοί συγκρότησης
της γνώσης σε ένα μουσειακό περιβάλλον και πώς θα μπορούσαν να είναι στο μέλλον;

Ολοένα και συχνότερα τα μουσεία προσπαθούν να προσφέρουν στο κοινό τους οργανωμένα προγράμματα
επίσκεψης, έτσι ώστε να βοηθήσουν τους επισκέπτες, ανάλογα με την ταυτότητά τους, να προσεγγίσουν
πληρέστερα το αντικείμενο της έκθεσης ή να εμβαθύνουν με τη συμμετοχή τους σε εμπλουτισμένες
δράσεις σε συγκεκριμένα θέματα που θίγονται στην έκθεση. Με ποιον τρόπο τα γενικά θεωρητικά
μοντέλα εφαρμόζονται στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων; Πώς αντιμετωπίζονται οι διαφορετικές
ομάδες στις οποίες ένα παρόμοιο πρόγραμμα απευθύνεται;

Στη συνάντηση αυτή θα εμβαθύνουμε στα ειδικά ζητήματα που προκύπτουν κατά τον σχεδιασμό, την
υλοποίηση και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων ενός εκπαιδευτικού προγράμματος. Πώς τα παραπάνω
διαφοροποιούνται ανάλογα με την ομάδα στην οποία απευθύνονται; Είναι, τελικά, τα σχολεία οι καλύτεροι
«πελάτες» του μουσείου; Θα μας απασχολήσει η παραγωγή του εκπαιδευτικού υλικού, η επαφή με το
σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, η ανάπτυξη προγραμμάτων για ειδικές ομάδες, κτλ.

Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι ένα μουσείο δεν γίνεται για τα πράγματα που εκθέτει αλλά για τους
ανθρώπους που ασχολούνται με αυτά. Θα μιλήσουμε για τους ανθρώπους των μουσείων, τους δημιουργούς
και τους επισκέπτες και στη μεταξύ τους σχέση, έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε ιστορικά,
αλλά και όπως αναπτύσσεται σήμερα. Πώς περάσαμε από τις κλειστές ιδιωτικές συλλογές των αρχόντων
στο δημοκρατικό ανοιχτό στο κοινό μουσείο; Που οδηγεί η αγωνία προσέλκυσης των επισκεπτών των
σημερινών μουσείων; Τι ξέρουμε για τους επισκέπτες μας πριν περάσουν την πόρτα του μουσείου, και,
πολύ περισσότερο, τι ξέρουμε γι’ αυτούς που δεν το αποφασίζουν να την περάσουν;

Συνήθως σκεφτόμαστε το μουσείο ως έναν περιποιημένο χώρο φύλαξης μιας συλλογής πραγμάτων υλικών και άυλων, ζωντανών ή άψυχων, οικείων ή περίεργων, του απώτατου ή του πολύ πρόσφατου παρελθόντος που οργανώνονται και παρουσιάζονται στο κοινό. Αν θέλουμε, όμως, να επιχειρήσουμε μια λιγότερο περιγραφική προσέγγιση, θα πρέπει να μας απασχολήσει το μουσείο ως θεσμοθετημένη, οργανωμένη και ελεγχόμενη επικοινωνιακή σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους παραγωγούς και τους καταναλωτές του μουσειακού εκθέματος, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τον επικοινωνιακό ρόλο των ίδιων των μουσειακών πραγμάτων. Όταν οι επισκέπτες του μουσείου έρχονται αντιμέτωποι με τα μουσειακά αντικείμενα και τις ερμηνευτικές προτάσεις των ειδικών που τα πλαισιώνουν, συνειδητά ή ασυνείδητα, σχηματίζουν τη δική τους άποψη γι’ αυτά, και, κατ’ επέκταση, συγκροτούν τη δική τους αντίληψη για το παρελθόν, την τέχνη, την τεχνολογία, τη φύση κτλ. Μπορούμε, επομένως, να προσεγγίσουμε το μουσείο και ως έναν χώρο μη τυπικής εκπαίδευσης που λειτουργεί ανάλογα με τις προθέσεις και τις μεθοδολογικές επιλογές των εκθετών και, φυσικά, ανάλογα με την ατομική και τη συλλογική ταυτότητα των επισκεπτών.

Αν το μουσείο είναι ένας οργανισμός παραγωγής και διάδοσης γνώσης δεν είναι ο μόνος και ίσως δεν είναι
ο αποτελεσματικότερος. Αν είναι ένας χώρος αναψυχής δεν είναι ο μόνος και οπωσδήποτε δε φαίνεται να
είναι ο ελκυστικότερος. Πώς λειτουργεί το μουσείο μέσα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον; Πώς διεκδικεί
τον ρόλο του; Έχει καμιά ελπίδα επιβίωσης στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης της εποχής μας;

Η σκοπιμότητα ύπαρξης και η επιβίωση ενός μουσείου σχετίζεται με την προσέλκυση νέων «θαµώνων».
Μπορεί ένα μουσείο να λειτουργήσει με τους κανόνες της «αγοράς» βάζοντας στο κέντρο το «δίκιο του
πελάτη»; Πρέπει να «δώσουµε στο κοινό αυτό που θέλει»; Πώς και με ποιους δείκτες αξιολογούμε τελικά
την απήχηση ενός μουσείου στο κοινό;