Πλαίσιο του μαθήματος

H υποχώρηση του Φορντισμού/Κεϋνσιανισμού στα τέλη της δεκαετίας του 1960/αρχές δεκαετίας 1970, συνοδεύτηκε από την σταδιακή ανάδυση ενός νέου καθεστώτος συσσώρευσης/τρόπου κοινωνικής ρύθμισης στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες. Όροι όπως: «μεταφορντισμός», «μεταβιομηχανισμός» (postindustrialism), «ευέλικτη εξειδίκευση», «οικονομία βασισμένη στη γνώση» (knowledge-based economy), «μαθησιακή οικονομία» και «μαθησιακή περιφέρεια» (learning economy, learning region), «νέα οικονομία», «κοινωνία των δικτύων» (network society), «πληροφοριακός καπιταλισμός» (informational capitalism), κ.α.,  παρά την ποικιλομορφία τους, υπογραμμίζουν ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Το γεγονός ότι σήμερα η καινοτομία είναι η πιο σημαντική εισροή στις σύγχρονες εθνικές και περιφερειακές οικονομίες και η μάθηση η πιο κρίσιμη διαδικασία. Η καινοτομία και η μάθηση έχουν ισχυρές τοπικές / περιφερειακές διαστάσεις και προσελκύουν το κύριο ενδιαφέρον των πολιτικών χωρικού σχεδιασμού και τοπικής οικονομικής ανάπτυξης στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κοινωνικοοικονομικές αυτές μεταβολές προκαλούν νέες χωρικές διαμορφώσεις, ενώ, ταυτόχρονα επηρεάζονται απ’ αυτές σε μια αμοιβαία μετασχηματιστική χωρο-οικονομική και χωρο-κοινωνική δυναμική.

Περιεχόμενο και σκοπός του μαθήματος

(Α): Βασικές έννοιες και προσεγγίσεις της γεωγραφίας της καινοτομίας. Πιο αναλυτικά εξετάζονται τα ακόλουθα ζητήματα:

(Β): Πολιτικές σχεδιασμού, ανάπτυξης και οργάνωσης χώρων καινοτομίας. Πιο αναλυτικά εξετάζονται τα ακόλουθα ζητήματα:

Στα πλαίσια αυτά, στόχος του μαθήματος είναι να βοηθήσει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες να διαμορφώσουν μια όσο το δυνατόν περισσότερο ολοκληρωμένη, συστηματική, διεπιστημονική και κριτική αντίληψη και ερμηνεία : (1) του ρόλου της καινοτομίας και της μάθησης στη χωρική ανάπτυξη και αλλαγή στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες, και (2) των πολιτικών οργάνωσης και σχεδιασμού των χώρων καινοτομίας με ιδιαίτερη έμφαση στην Ε.Ε.

Προαπαιτούμενα

Κανένα

Τρόπος διεξαγωγής μαθήματος

• Διαλέξεις θεωρίας από τη διδάσκουσα,
• Ατομικές γραπτές εργασίες
• Σεμιναριακές παρουσιάσεις των εργασιών από τους φοιτητές και τις φοιτήτριες.

 Διαλέξεις θεωρίας.  Οι διαλέξεις θεωρίας στόχο έχουν να αναδείξουν τα κεντρικά ζητήματα του μαθήματος που σχετίζονται με τις γεωγραφικές διαστάσεις της καινοτομίας και του χωρικού σχεδιασμού της καινοτομικής ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη χώρα μας.

Σεμιναριακές παρουσιάσεις. Το μάθημα έχει κύρια σεμιναριακό χαρακτήρα πράγμα που προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή των φοιτητών και φοιτητριών.

Γραπτή εργασία.   Η γραπτή εργασία στοχεύει στην εμπέδωση των γνώσεων που απέκτησαν οι φοιτητές/φοιτήτριες και έχει συνθετικό χαρακτήρα.

Τρόπος αξιολόγησης

Η τελική αξιολόγηση των φοιτητών γίνεται με βάση συντελεστές βαρύτητας ως εξής:

Σεμιναριακές παρουσιάσεις (20%), γραπτή εργασία (30%), γραπτές εξετάσεις (50%).

Οι βαθμοί των παρουσιάσεων και της εργασίας μπορεί να κρατούνται και να μεταφέρονται στην εξεταστική του Σεπτεμβρίου. H τακτική παρακολούθηση και ενεργός συμμετοχή στο μάθημα εκτιμάται θετικά στην αξιολόγηση του φοιτητή.

Βασική βιβλιογραφία

1. Feldman, M.P. (1994) Η Γεωγραφία της Καινοτομίας (μετάφραση τμημάτων από το βιβλίο της συγγραφέως: The geography of innovation. Dortrecht: Kluwer Academic Publishers). Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
2. Φουτάκης, Δ. (2004) Χώρος, ανταγωνιστικότητα και κοινωνικό κεφάλαιο: Μια κριτική ανασκόπηση. Στο Καυκαλάς Γρ. (επιμ.) Ζητήματα χωρικής ανάπτυξης: Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές. Αθήνα: Κριτική. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
3. Kομνηνός Ν. (2000) Η καινοτομία είναι νησί: οι Ευρωπαϊκές διαστάσεις μιας παγκόσμιας πρόκλησης. Στο Ανδρικοπούλου Ε., Καυκαλάς Γρ. (επιμ.) Ο νέος Ευρωπαϊκός χώρος: Η διεύρυνση και η γεωγραφία της Ευρωπαϊκής ανάπτυξης, Αθήνα: Θεμέλιο. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
4. Σεφερτζή, Ε. (2004) Χωρικές πολιτικές καινοτομίας στην Ευρώπη: νέες κατευθύνσεις και προγράμματα χωρικής ανάπτυξης. Στο Καυκαλάς Γρ. (επιμ.) Ζητήματα χωρικής ανάπτυξης: Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές. Αθήνα: Κριτική. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
5.  Κομνηνός Ν.(1993) Τεχνοπόλεις και Στρατηγικές Ανάπτυξης στην Ευρώπη. Αθήνα: Gutenberg (Διανέμεται ως βασικό σύγγραμμα).
6. Κομνηνός Ν.(1998) The Innovative Region/Η Καινοτόμος Περιφέρεια. Δίγλωσση έκδοση, Αθήνα: Gutenberg. (Διανέμεται ως βασικό σύγγραμμα).

Πρόσθετη βιβλιογραφία (ενδεικτική)

1. Amin, A., Cohendet, P. (2004) Architectures of Knowledge –Firms, Capabilities and Communities. Oxford: Oxford University Press.
2. Braczyk,  H.-J., et al. eds. (1998) Regional Innovation Systems.  London: UCL Press.
3. Bryson, J.R., et al.eds, (2000) Knowledge, Space, Economy. London: Routledge.
4. Clark, G.l., et al.eds., (2000) The Oxford Handbook of Economic Geography. (Part IV: The Geography of Innovation). Oxford: Oxford University Press.
5. Cooke, Ph., Morgan, K. (2000) The Associational Economy –Firms, Regions and Innovation. Oxford: Oxford University Press.
6. Edquist, Ch., et al.(2001) Cities and regions in the new learning economy. Paris: OECD.Ειδικά κεφ. 2. Βρίσκεται σε ελληνική μετάφραση στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη).
7. Hudson, R. (1999) The learning economy, the learning firm and the learning region: a sympathetic critique of the limits to learning. European Urban and Regional Studies, 6/1, pp. 59-72.Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
8. Καυκαλάς, Γρ., Κομνηνός, Ν. (1993) Στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης και ο νέος ρόλος των κρατικών πολιτικών. Στο Γετίμης, Π., Γράβαρης, επιμ., (1993) Κοινωνικό κράτος και κοινωνική πολιτική: η σύγχρονη προβληματική. Αθήνα, Θεμέλιο. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
9. Κομνηνός, Ν. (2004) Περιφέρειες αριστείας στην Ευρώπη: το νέο πρότυπο περιφερειακής ιεραρχίας και ανάπτυξης. Στο Καυκαλάς Γρ. (επιμ.) Ζητήματα χωρικής ανάπτυξης: Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές. Αθήνα: Κριτική. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
10. Κομνηνός, Ν., Σεφερτζή, Ε. (1992) Επιστημονικά πάρκα και η ανάπτυξη της μεταφορντικής βιομηχανίας. Τόπος, Τ.5, σ. 7-24. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη).
11. Malecki, E.J., Nijkamp, P. (1996) Τεχνολογία και περιφερειακή ανάπτυξη: κάποιες σκέψεις για την άσκηση πολιτικής. Στο Κυλπάση, Ντ., Νικηταρίδης, Μ., επιμ., (1996) Τεχνοπόλεις: Νέο μέσο της περιφερειακής πολιτικής. Αθήνα, Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης.Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη).
12. Morgan, K. (1997) The learning region: institutions, innovation and regional renewal. Regional Studies, 31.5, pp. 491-53. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
13. Moulaert, F., Sekia, F. (2003) Territorial innovation models: a critical survey. Regional Studies 37. 3, pp. 289-302. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη)
14. Polenske, K.R. ed. (2007) The Economic Geography of Innovation. Cambridge: Cambridge University Press.
15. Scott, A.J. (1992) «Ευέλικτα Συστήματα Παραγωγής και Περιφερειακή Ανάπτυξη: Η Ανάδυση Νέων Βιομηχανικών Χώρων στη Βόρεια Αμερική και τη Δυτική Ευρώπη», στο Xατζημιχάλης, Κ. επιμ. 1992, Περιφερειακή Ανάπτυξη και Πολιτική: Κείμενα από τη Διεθνή Εμπειρία. Αθήνα: Εξάντας. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη).
16. Σεφερτζή, Ε. (1993) Μορφές επιστημονικών πάρκων στην Ευρώπη. Σύγχρονα Θέματα, Τεύχος 49, σ. 42-50. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη).
17. Thomson, C. (1996) Θεωρίες υψηλής τεχνολογίας και κρατική πολιτική. Στο Κυλπάση, Ντ., Νικηταρίδης, Μ., επιμ., (1996) Τεχνοπόλεις: νέο μέσο της περιφερειακής πολιτικής. Αθήνα, Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Βρίσκεται σε αρχείο PDF στο e-class (έγγραφα/βιβλιοθήκη).

Εξεταστέα ύλη

 (Βρίσκεται σε αρχεία pdf  στο e-class  εγγραφα/βιβλιοθήκη) 

1. Feldman, M.P. (1994) Η Γεωγραφία της Καινοτομίας (μετάφραση τμημάτων από το βιβλίο της συγγραφέως: The geography of innovation. Dortrecht: Kluwer Academic Publishers).
2. Kομνηνός Ν. (2000) Η καινοτομία είναι νησί: οι Ευρωπαϊκές διαστάσεις μιας παγκόσμιας πρόκλησης. Στο Ανδρικοπούλου Ε., Καυκαλάς Γρ. (επιμ.) Ο νέος Ευρωπαϊκός χώρος: Η διεύρυνση και η γεωγραφία της Ευρωπαϊκής ανάπτυξης, Αθήνα: Θεμέλιο.
3. Σεφερτζή, Ε. (2004) Χωρικές πολιτικές καινοτομίας στην Ευρώπη: νέες κατευθύνσεις και προγράμματα χωρικής ανάπτυξης. Στο Καυκαλάς Γρ. (επιμ.) Ζητήματα χωρικής ανάπτυξης: Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές. Αθήνα: Κριτική.
4. Φουτάκης, Δ. (2004) Χώρος, ανταγωνιστικότητα και κοινωνικό κεφάλαιο: Μια κριτική ανασκόπηση. Στο Καυκαλάς Γρ. (επιμ.) Ζητήματα χωρικής ανάπτυξης: Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές. Αθήνα: Κριτική.