Ανθρωπολογία της Συγγένειας [open] (ΚΑ-120)
Καντσά Βενετία
Η συγγένεια υπήρξε το προνομιακό πεδίο μελέτης και έρευνας της ανθρωπολογίας για περίπου έναν αιώνα, μέχρι τη δεκαετία του 1970, όταν το ανθρωπολογικό ενδιαφέρον για τη μελέτη των συγγενειακών σχέσεων μειώθηκε αισθητά ύστερα από την κριτική που δέχτηκαν οι επονομαζόμενες ολιστικές προσεγγίσεις της συγγένειας. Ωστόσο, οι επιδράσεις της συμβολικής προσέγγισης της συγγένειας και των φεμινιστικών αναλύσεων του φύλου, της αναπαραγωγής και της σεξουαλικότητας, αλλά και οι εθνογραφικές καταγραφές των τρόπων με τους οποίους κατασκευάζονται και νοηματοδοτούνται οι συγγενειακές και οικογενειακές σχέσεις στις δυτικές κοινωνίες είχαν ως συνέπεια την ανανέωση του ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος για τη μελέτη της συγγένειας και της οικογένειας τις τελευταίες δεκαετίες.
Στα πλαίσια του μαθήματος επιχειρείται καταρχήν η γνωριμία με τις κυριότερες ανθρωπολογικές θεωρίες της συγγένειας και η κατανόηση βασικών εννοιών. Αναλυτικότερα, εξετάζονται η θεωρία της μονογραμμικής καταγωγής και η θεωρία της επιγαμίας, θεωρίες οι οποίες αντιμετωπίζουν τη συγγένεια ως συνολικό τρόπο οργάνωσης μιας κοινωνίας, και αναλύονται οι έννοιες της καταγωγής, της αγχιστείας, της αιμομιξίας, της εξωγαμίας, του έδνου, της προίκας, της εγκατάστασης, της οικογένειας και της οικιακής ομάδας ανάμεσα σε άλλες. Εξετάζονται ακόμα τόσο η συμβολική προσέγγιση όσο και φεμινιστικές θεωρήσεις που προτείνουν την από κοινού ανάλυση της συγγένειας και του φύλου, και οι οποίες αμφισβήτησαν παλαιότερες ολιστικές θεωρίες περί συγγένειας και προετοίμασαν το έδαφος για την ανάδυση σύγχρονων προσεγγίσεων. Τέλος, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη χρήση νέων μεθόδων αναπαραγωγής και την εμφάνιση νέων τρόπων συμβίωσης και καινούργιων μορφών γαμήλιων σχέσεων οι οποίες αμφισβήτησαν ρητά την άποψη ότι οι πλέον διαδεδομένες κοινωνικές μας σχέσεις είναι βασισμένες στη ‘βιολογία’ ή τη ‘φύση’, διαφοροποίησαν τις αντιλήψεις μας σχετικά με το ‘τι κάνει’ κάποιον συγγενή, και επανέφεραν με ένταση στο προσκήνιο την ερώτηση αναφορικά με τις εννοιολογήσεις της συγγένειας και της οικογένειας σε διαφορετικά πολιτισμικά συμφραζόμενα.
Λέξεις κλειδιά: συγγένεια, ορολογία, καταγωγή, αγχιστεία, οικογένεια, οικιακή ομάδα, αναπαραγωγή
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνόγλωσση
Καλπουρτζή, Εύα. 2001. Συγγενικές Σχέσεις και Στρατηγικές Ανταλλαγών. Το Παράδειγμα της Νάξου το 17ο αι. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Καντσά, Βενετία (επιμ.). 2013 Η μητρότητα στο προσκήνιο. Σύγχρονες έρευνες στην ελληνική εθνογραφία. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Καντσά, Βενετία (επιμ.). 2015 Μεταβαλλόμενες σχέσες. Συγγένεια και ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Καυταντζόγλου, Ρωξάνη (επιμ.) 1996. Οικογένειες του Παρελθόντος. Μορφές Οικιακής Οργάνωσης στην Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Kuper, Adam. 2006 [α’ έκδοση 1988, β’ έκδοση 2005]. Η επανεπινόηση της πρωτόγονης κοινωνίας. Μεταμορφώσεις ενός μύθου. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Sahlins, Marshall(2014) Τι είναι (και τι δεν είναι) η συγγένεια. Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Strathern, Marilyn. 2008 [1992].Αναπαράγοντας το μέλλον. Ανθρωπολογία, συγγένεια και νέες τεχνολογίες αναπαραγωγής. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Τουντασάκη, Ειρήνη 2008 Ανθρωπολογικές θεωρήσεις της συγγένειας κατά τον 20ο αι. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Τουντασκάκη, Ειρήνη. 2015. "Το παιδί που μεγαλώνει μέσα σου θα πάρει και από σένα". Δωρεά ωαρίων, μητρότητα και συγγένεια. Αθήνα: Πατάκης..
Vernier, Bernard. 2001. Η Κοινωνική Γένεση των Αισθημάτων. Πρωτότοκοι και Υστερότοκοι στην Κάρπαθο. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Vernier, Bernard. 2012. Το πρόσωπο και το όνομα. Συμβολή στη μελέτη των συστημάτων συγγένειας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Ξενόγλωσση
Carsten, Janet (ed.). 2000. Cultures of Relatedness. New Approaches to the Study of Kinship. Cambridge University Press: Cambridge.
Collier, Jane Fishburne and Sylvia Junko Yanagisako (eds.).1987. Gender and Kinship. Essays Toward a Unifiied Analysis.Stanford University Press: Stanford, California.
Edwards, Janet, Sarah Franklin, Eric Hirsch, Frances Price, Marilyn Strathern (eds). 1993 (2nd edition). Technologies of Procreation. Kinship in the Age of Assisted Conception. Routledge: London and New York.
Evans-Prichard, E.E. 1951 (επανέκδοση 2002). Kinship and Marriage among the Nuer. Clarendon Press: Oxford.
Fortes, Meyer. The Web of Kinship Among the Tallensi: The second part of an analysis of the social structure of a Trans-Volta Tribe. Oxford University Press: London
Fox, Robin. 1967. Kinship and Marriage. An Anthropological Perspective. Cambridge University Press: Cambridge.
Frankin, Susan & Susan McKinnon (eds.) 2001. Relative Values. Reconfiguring Kinship Studies. Duke University Press: Durham & London.
Ginsberg, Faye and Rayna Rapp (eds.) Conceiving the New World Order. University of California Press: Berkeley
Goody, Jack (ed.) 1973. The Character of Kinship. Cambridge University Press: Cambridge
Goody, Jack (ed.). 1971. Kinship. Penguin Books Ltd: Harmondsworth, Middlesex, England.
Héritier, Françoise. 2005. Οι δύο αδελφές και η μητέρα τους. Ανθρωπολογία της Αιμομιξίας, Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (αρχική γαλλική έκδοση, 1994).
Holy, Ladislav. 1996. Anthropological Perspectives on Kinship. Pluto Press: London.
Kuper, Adam.1988. The Invention of Primitive Society. Transformation of an Illusion. Routledge: London and New York.
Levi-Strauss, Claude. 1949. Les Structures elementaires de la parente
Mac Cornack, C and Marilyn Strathern(eds.) 1980. Nature, Culture and Gender. Cambridge University Press: Cambridge
Malinowski, Bronislav. 1927 (επανέκδοση 2001). Sex and Repression in Savage Society. Routledge: London and New York. Ή ελληνική μετάφραση: Malinowski, Bronislav. 1927 (μτφ. 1976). Σεξουαλικότητα και Καταπίεση στην Πρωτόγονη Κοινωνία. Εκδ. Καστανιώτης: Αθήνα
Needham, Rodney.1962. Structure and Sentiment
Parkin, Roger and Linda Stone. 2004. Kinship and Family. An Anthropological Reader. Blackwell Publishing
Radcliffe-Brown A.R., Forde C. D. (eds.) 1950. African Systems of Kinship and Marriage. Oxford University Press.
Radcliffe-Brown, A.R. 1950. Social Organization of African Systems of Kinship and Marriage
Schneider, David. 1968 (2nd 1980). American Kinship. A Cultural Account. The University of Chicago Press: Chicago and London
Stone, Linda. 1997. Kinship and Gender. An Introduction. Westview Press: Colorado and Oxford.
Stone, Linda. 2000. New Directions in Anthropological Kinship. Rowman & Littlefield.
Strathern, Marilyn. 1992. After Nature. English Kinship in the late Twentieth Century. Cambridge University Press: Cambridge
Less
Η συγγένεια υπήρξε το προνομιακό πεδίο μελέτης και έρευνας της ανθρωπολογίας για περίπου έναν αιώνα, μέχρι τη δεκαετία του 1970, όταν το ανθρωπολογικό ενδιαφέρον για τη μελέτη των συγγενειακών σχέσεων μειώθηκε αισθητά ύστερα από την κριτική που δέχτηκαν οι επονομαζόμενες ολιστικές προσεγγίσεις της συγγένειας. Ωστόσο, οι επιδράσεις της συμβολικής προσέγγισης της συγγένειας και των φεμινιστικών αναλύσεων του φύλου, της αναπαραγωγής και της σεξουαλικότητας, αλλά και οι εθνογραφικές καταγραφές των τρόπων με τους οποίους κατασκευάζονται και νοηματοδοτούνται οι συγγενειακές και οικογενειακές σχέσεις στις δυτικές κοινωνίες είχαν ως συνέπεια την ανανέωση του ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος για τη μελέτη της συγγένειας και της οικογένειας τις τελευταίες δεκαετίες.
Στα πλαίσια του μαθήματος επιχειρείται καταρχήν η γνωριμία με τις κυριότερες ανθρωπολογικές θεωρίες της συγγένειας και η κατανόηση βασικών εννοιών. Αναλυτικότερα, εξετάζονται η θεωρία της μονογραμμικής καταγωγής και η θεωρία της επιγαμία
Η συγγένεια υπήρξε το προνομιακό πεδίο μελέτης και έρευνας της ανθρωπολογίας για περίπου έναν αιώνα, μέχρι τη δεκαετία του 1970, όταν το ανθρωπολογικό ενδιαφέρον για τη μελέτη των συγγενειακών σχέσεων μειώθηκε αισθητά ύστερα από την κριτική που δέχτηκαν οι επονομαζόμενες ολιστικές προσεγγίσεις της συγγένειας. Ωστόσο, οι επιδράσεις της συμβολικής προσέγγισης της συγγένειας και των φεμινιστικών αναλύσεων του φύλου, της αναπαραγωγής και της σεξουαλικότητας, αλλά και οι εθνογραφικές καταγραφές των τρόπων με τους οποίους κατασκευάζονται και νοηματοδοτούνται οι συγγενειακές και οικογενειακές σχέσεις στις δυτικές κοινωνίες είχαν ως συνέπεια την ανανέωση του ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος για τη μελέτη της συγγένειας και της οικογένειας τις τελευταίες δεκαετίες.
Στα πλαίσια του μαθήματος επιχειρείται καταρχήν η γνωριμία με τις κυριότερες ανθρωπολογικές θεωρίες της συγγένειας και η κατανόηση βασικών εννοιών. Αναλυτικότερα, εξετάζονται η θεωρία της μονογραμμικής καταγωγής και η θεωρία της επιγαμία
Syllabus
Μαθησιακοί στόχοι
Τα επιιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα αφορούν στη γνωριμία με ένα από τα πλέον σημαντικά πεδία θεωρητικής διερεύνησης και εθνογραφικής καταγραφής για την ανθρωπολογία, τη κατανόηση των πολιτισμικά ποικίλων τρόπων σύλληψης και ερμηνείας των συγγενειακών και οικογενειακών σχέσεων σε διαφορετικές κοινωνίες και πολιτισμούς, την αναγνώριση της σύνδεσης των συγγενειακών σχέσεων με άλλες πλευρές της κοινωνικής ζωής και ένταξής τους σε ευρύτερα πολιτισμικά πλαίσια.
Πιο συγκεκριμένα, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος αναμένεται από τον/ην οι φοιτητή/ήτρια:
- να αναγνωρίζει σημαντικούς όρους της συγγένειας (για παράδειγμα, συγγένεια σε ευθεία και πλάγια γραμμή, σταυρεξάδελφα και παραλληλεξάδελφα κ.ά.) και να γνωρίζει τον τρόπο δημιουργίας ενός γενεαλογικού σχεδιαγράμματος
- να κατανοεί τις κυριότερες ανθρωπολογικές θεωρίες που συνδεόνται με τη μελέτη της συγγένειας (εξελικτισμός και θεωρία της μητριαρχίας, δομολειτουργισμός και θεωρία της καταγωγής, δομισμός και θεωρία της αγχιστείας, συμβολική προσέγγιση και πολιτισμική ανάλυση της συγγένειας, φεμινιστικές προσεγγίσεις στη μελέτη της συγγένειας και του φύλου)
- να κατανοεί τη πολιτισμική ποικιλομοργία εννοιών όπως οικογένεια, οικιακή ομάδα, γάμος, καταγωγή, συγγένεια, μητρότητα, πατρότητα - να είναι σε θέση να συνδέσει τις σχέσεις συγγένειας με άλλες μορφές σχέσεων όπως θρησκευτικές, οικονομικές, πολιτικές καθώς και με πλαίσια σημαντικά σε μια κοινωνία (για παράδειγμα, το νομικό πλαίσιο, η ιατρική, η τεχνολογία, η κατανάλωση) και να αναλύει παλαιότερες αλλά και σύγχρονες μορφές συγγένειας (για παράδειγμα, σχέσεις συγγένειας που 13 διαμορφώνονται μέσω υιοθεσίας ή με τη χρήση μεθόδων υποβοηθούμενη αναπαραγωγής) ενταγμένες στα πολιτισμικά και ιστορικά συμφραζόμενά τους.
Τα επιιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα αφορούν στη γνωριμία με ένα από τα πλέον σημαντικά πεδία θεωρητικής διερεύνησης και εθνογραφικής καταγραφής για την ανθρωπολογία, τη κατανόηση των πολιτισμικά ποικίλων τρόπων σύλληψης και ερμηνείας των συγγενειακών και οικογενειακών σχέσεων σε διαφορετικές κοινωνίες και πολιτισμούς, την αναγνώριση της σύνδεσης των συγγενειακών σχέσεων με άλλες πλευρές της κοινωνικής ζωής και ένταξής τους σε ευρύτερα πολιτισμικά πλαίσια.
Πιο συγκεκριμένα, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος αναμένεται από τον/ην οι φοιτητή/ήτρια:
- να αναγνωρίζει σημαντικούς όρους της συγγένειας (για παράδειγμα, συγγένεια σε ευθεία και πλάγια γραμμή, σταυρεξάδελφα και παραλληλεξάδελφα κ.ά.) και να γνωρίζει τον τρόπο δημιουργίας ενός γενεαλογικού σχεδιαγράμματος
- να κατανοεί τις κυριότερες ανθρωπολογικές θεωρίες που συνδεόνται με τη μελέτη της συγγένειας (εξελικτισμός και θεωρία της μητριαρχίας, δομολειτουργισμός και θεωρία της καταγωγής, δομισμός και θεωρία της αγχιστείας, συμβολική προσέγγιση και πολιτισμική ανάλυση της συγγένειας, φεμινιστικές προσεγγίσεις στη μελέτη της συγγένειας και του φύλου)
- να κατανοεί τη πολιτισμική ποικιλομοργία εννοιών όπως οικογένεια, οικιακή ομάδα, γάμος, καταγωγή, συγγένεια, μητρότητα, πατρότητα - να είναι σε θέση να συνδέσει τις σχέσεις συγγένειας με άλλες μορφές σχέσεων όπως θρησκευτικές, οικονομικές, πολιτικές καθώς και με πλαίσια σημαντικά σε μια κοινωνία (για παράδειγμα, το νομικό πλαίσιο, η ιατρική, η τεχνολογία, η κατανάλωση) και να αναλύει παλαιότερες αλλά και σύγχρονες μορφές συγγένειας (για παράδειγμα, σχέσεις συγγένειας που 13 διαμορφώνονται μέσω υιοθεσίας ή με τη χρήση μεθόδων υποβοηθούμενη αναπαραγωγής) ενταγμένες στα πολιτισμικά και ιστορικά συμφραζόμενά τους.
Η σημασία της μελέτης της συγγένειας για την ανθρωπολογία. Το χρονικό μιας πολύχρονης σχέσης. Όροι συγγένειας.
Οι ανθρωπολόγοι της βικτοριανής περιόδου επινοούν την «πρωτόγονη» κοινωνία και ενδιαφέρονται για την μελέτη της συγγένειας. Η πατριαρχική θεωρία του Henry Maine, και το αντίπαλό της δέος, η θεωρία περί ύπαρξης ενός μητριαρχικού σταδίου. Η θεωρία του Henry Lewis Morgan περί εξελικτικών σταδίων της οικογένειας όπως παρουσιάζεται στο έργο του Η Αρχαία Κοινωνία και η επίδρασή του στο έργο του F. Engels Η Καταγωγή της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους
Στη θεωρία του εξελικτικισμού αντιπαρατίθεται η θεωρία της πολιτισμικής διάχυσης με κύριο εκφραστή της τον Franz Boas ο οποίος αρνείται την ύπαρξη σταδίων εξέλιξης. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στη Μ. Βρετανία, ο William H.R. Rivers επηρεάζεται από το έργο του Morgan, και επινοεί τη γενεαλογική μέθοδο για τη συλλογή στοιχείων σχετικών με τη συγγένεια.
Η έννοια της μονογραμμικής καταγωγής ως οργανωτικό σχήμα της κοινωνίας. Οι έννοιες της λειτουργίας και της δομής στη μελέτη της συγγένειας από τον A. R. Radcliffe-Brown.Ο Ε.Ε. Evans-Prichard, η μελέτη του για τους Nuer, και οι συσσωματωμένες ομάδες καταγωγής. O Meyer Fortes, η εθνογραφία του για τους Tallensi, και η έννοια της ‘συμπληρωματικής’ καταγωγής.
Σχέσεις αγχιστείας. Το ταμπού της αιμομιξίας και η έννοια της ανταλλαγής. Εξωγαμία – ενδογαμία. Στοιχειώδεις και σύνθετες δομές συγγένειας. Οι έννοιες της ‘περιορισμένης’ και της ‘γενικευμένης’ ανταλλαγής.
Η ανάλυση της συγγένειας ως σύστημα συμβόλων και εννοιών και όχι σύστημα όρων. Η επίδραση της συμβολικής προσέγγισης της συγγένειας από τον David Schneider σε σύγχρονες ερμηνείες των συγγενικών σχέσεων. Βιολογία, κοινωνιοβιολογία και συγγένεια. Η συγγένεια ως πολιτισμικό σύστημα.
Οι διαφορετικές πολιτισμικές προσεγγίσεις του γάμου, μονογαμία και πολυγαμία, πολυγυνία και πολυανδρία, το έδνο προίκα.
Η οικογένεια είναι ένα από τα πεδία που έχουν προσελκύσει έντονα το ενδιαφέρον των ανθρωπολόγων αρχής γενομένης με τους βικτοριανούς και φτάνοντας σε πιο σύγχρονες προσεγγίσεις. Οι ερωτήσεις σχετικά με τους τύπους οικογένειας, τη δομή, τις λειτουργίες, και τη δυνατότητα ή όχι ενός οικουμενικού ορισμού της οικογένειας ανήκουν στα θέματα που επανέρχονται στην ανθρωπολογική βιβλιογραφία. Ανάμεσά τους σημαντική θέση κατέχουν οι ερωτήσεις εκείνες που προσπαθούν να προσδιορίσουν, να συγκρίνουν και να διαφοροποιήσουν την έννοια της οικογένειας από εκείνη της οικιακής ομάδας (household).
Το ανθρωπολογικό ενδιαφέρον για τα ζητήματα της αναπαραγωγής. Η σύνδεσης της αναπαραγωγής με τις κοινωνικές σχέσεις, τη θεϊκή παρέμβαση και τα συμβολικά συστήματα.Η ενασχόληση με τη μητρότητα και η πατρότητα. Συνέχειες, α-συνέχειες και παραλείψεις στην εθνογραφική έρευνα.
Ανάμεσα στις κοινωνικές σχέσεις που σχετίζονται με ιδέες περί αναπαραγωγικής φυσιολογίας το μεγαλύτερο θεωρητικό ενδιαφέρον εντοπίστηκε στη συγγένεια. Οι ανθρωπολόγοι ενδιαφέρθηκαν για τις σχέσεις εκείνες που δημιουργούνται μέσω της αναπαραγωγικής φυσιολογίας και των τρόπων με τους οποίους θεωρούνται ότι συνδέονται με τη βιολογία. Συγγένεια, Φύλο και Νέες Τεχνολογίες Αναπαραγωγής. Επιδράσεις των ΝΤΑ στους τρόπους εννοιολόγησης της μητρότητας, της γονεϊκότητας, και τις έμφυλες σχέσεις. Η συγγένεια ως κοινωνικο-συναισθηματική σχέση.
Open Academic Course
Num. of Visits : 8279
Num. of Hits : 37780
