Πολιτισμική Γεωγραφία

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ                                                                                ΑΘΗΝΑ ΑΒΑΓΙΑΝΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ                                                                     ΧΕΙΜ.  ΕΞΑΜΗΝΟ 2024-25

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Σκοπός του μαθήματος είναι μία πρώτη διαπραγμάτευση της πολιτισμικής συγκρότησης του χώρου και της πολιτισμικής ταυτότητας μέσα από τη διερεύνηση της γεωγραφίας τρόπων ζωής, σκέψης και έκφρασης παγκόσμια και, κατά δεύτερο λόγο, στην Ελλάδα.   Αναλύονται οι έννοιες του πολιτισμού και της κουλτούρας όπως έχουν χρησιμοποιηθεί στη γεωγραφική επιστήμη και σε συνάρτηση με ευρύτερους θεωρητικούς προβληματισμούς και πρακτικές γεωγραφικές αναζητήσεις. Το μάθημα είναι οργανωμένο έτσι ώστε να αποτελεί μια εισαγωγή στις διάφορες «πολιτισμικές γεωγραφίες» που έχουν κατά καιρούς προταθεί και εξασκηθεί από τους γεωγράφους, καθώς και σε γεωγραφικές εφαρμογές μελέτης πολιτισμικών συστημάτων.  Με το σκοπό αυτό, σε γενικές γραμμές, εξετάζονται:

1. Γεωγραφικές θεωρήσεις ανθρώπινων τρόπων ζωής, σκέψης και δημιουργίας στο χωρο-χρόνο, αναλυτικά και συνθετικά, συνυφαίνοντας διάφορες πτυχές της ανθρώπινης κοινωνίας: φιλοσοφική, πολιτικο-οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική, ιστορική κ.λπ.
2. Βασικές γεωγραφικές έννοιες, όπως του χώρου, του τόπου, της περιοχής, και της ταυτότητας όπως αυτές διαρθρώνονται και μεταβάλλονται σε συνάρτηση με το πολιτισμικό σύστημα στα πλαίσια της διαχρονικής σχέσης του ανθρώπου με το συνολικό του περιβάλλον.
3. Συστήματα συμβολισμού, έκφρασης και αξιολόγησης (όπως γλώσσα, θρησκεία, εθνότητα, παράδοση κ.λ.π.) και η διαφοροποίησή τους στο χώρο και σε ιστορικο-κοινωνικά πλαίσια. Εμφαση στον ελληνικό χώρο.

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ

Ο τελικός βαθμός συγκροτείται κατά 50% από τον βαθμό των τελικών εξαμηνιαίων εξετάσεων και κατά 50% από τον βαθμό των εργασιών (40% από την κύρια ομαδική εργασία και παρουσίαση στην τάξη και 10% από την άσκηση προόδου κατά την ώρα του μαθήματος).  ΟΛΕΣ οι εργασίες πρέπει να έχουν παραδοθεί μια εβδομάδα πριν από τις εξαμηνιαίες εξετάσεις και ισχύουν μόνον για τις εξεταστικές περιόδους του εξαμήνου στο οποίο διδάχθηκε το μάθημα. Ο βαθμός της εργασίας ισχύει και για την εξεταστική Σεπτεμβρίου 2025. Οι ασκήσεις και εργασίες έχουν σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και τη θεωρητική και πρακτική εμπέδωση του μαθήματος. Οι εξαμηνιαίες εξετάσεις βασίζονται επάνω στο υλικό των παραδόσεων (συμπεριλαμβανομένων και τυχόν διαλέξεων επισκεπτών εισηγητών), των σημειώσεων και άλλου υλικού που θα διανέμεται στην τάξη, καθώς και της όλης εργαστηριακής δραστηριότητας.

ΚΥΡΙΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1. Εισαγωγή στην Πολιτισμική Γεωγραφία.
2. Επιστημονικές καταβολές -  Ιστορική πορεία της Πολιτισμικής Γεωγραφίας
3. Κουλτούρα, πολιτισμός, Υποκειμενικότητα & Αντικειμενικότητα
4. Παράδοση & εκσυγχρονισμός - Υψηλός & λαϊκός πολιτισμός - Παγκοσμιοποίηση & καταναλωτισμός
5. Πολιτισμικές προσεγγίσεις στη γεωγραφία

6. Πολιτισμική θεώρηση γεωγραφικών εννοιών  -  τόπος, χώρος, περιοχή, τοπίο

7. Θεωρίες διάχυσης πολιτισμικών ιδεών και πρακτικών στη γεωγραφία

8. Παγκόσμιος χάρτης του πολιτισμού και η ιστορική του εξέλιξη- Διόρθωση θέματος

9. Η νεοελληνική φυσιογνωμία - Ελληνικότητα - έννοια & πραγματικότητα - Πρόοδος

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

1. Ήθη και έθιμα της Λέσβου: γεωγραφική κατανομή και πολιτισμική αξία
2. Η γεωγραφία του κυβερνοχώρου και μέσα και δίκτυα επικοινωνίας διαχρονικά
3. Σύλληψη και έκφραση της Ελληνικότητας στην λογοτεχνία/ εικαστικές τέχνες
4. Πολυπολιτισμικότητα και μειονότητες στη σύγχρονη Ευρώπη
5. Γλωσσικός εκφυλισμός ή γλωσσική δημοκρατία; Γεωγραφικοί προβληματισμοί
6. Αντίληψη του χώρου και ταυτότητες τόπων μέσα από τον τουρισμό
7. Χαρτογράφηση της ποιότητας ζωής στην Ελλάδα
8. Εθνική ταυτότητα και μετανάστευση: η περίπτωση της Ελληνικής διασποράς
9. Πολιτισμικός ιμπεριαλισμός και καταναλωτισμός: ο νέος παγκόσμιος πολιτισμός
10. Η γεωγραφία του φύλου/ οικογένειας και ταυτότητας στη σύγχρονη Ελλάδα
11. Η γεωγραφία του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στην Ελλάδα
12. Η εικόνα του Αιγαίου/ Ελλάδας μέσα από τα ΜΜΕ/ τον Τύπο/ τη Διαφήμηση
13. Η μπηχεβιοριστική ή αντιληπτική προσέγγιση του τόπου και νοητικοί χάρτες
14. Η θεώρηση του χώρου διαπολιτισμικά και ιστορικά
15. Η πολιτισμική γεωγραφία και ιστορία της ανθρώπινης τεχνολογίας
16. Γεωγραφία φυλών, θρησκειών και γλωσσών και εθνικοτήτων/ εθνοτήτων
17. Γεωγραφίες της μουσικής και του χορού
18. Πολιτισμικές παράμετροι της παγκόσμιας τρομοκρατίας
19. Νέες τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφόρησης και κοινωνικά δίκτυα
20. Γεωγραφίες των διατροφικών συνηθειών και της τροφής

                                    ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗΣ

Μετά την επιλογή ενός από τα παραπάνω ή άλλου θέματος ως ομαδική εργασία, οι φοιτητές/τριες είναι υπεύθυνοι/ες για τον σχεδιασμό της έρευνάς τους με την καθοδήγηση της διδάσκουσας.  Θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να υπάρχει ενημέρωση και καθοδήγηση επάνω στην πορεία της εργασίας.  Η εποπτεία αυτή είναι απαραίτητη διότι οι σκοποί και η μεθοδολογία θα διαφέρουν από θέμα σε θέμα.  Πηγές, εκτός από το υλικό των διαλέξεων και των φωτοτυπημένων συγγραμμάτων που θα διανέμονται στο μάθημα, υπάρχουν και στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης και στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Οι εργασίες θα πρέπει να έχουν οπωσδήποτε παραδοθεί μια εβδομάδα πριν τις εξαμηνιαίες εξετάσεις και ισχύουν μόνον για το εξάμηνο στο οποίο είναι εγγεγραμμένοι/ες οι φοιτητές/τριες.  Αντιπροσωπεύουν το 40% του τελικού βαθμού, από το οποίο το 25% αντιπροσωπεύει το γραπτό μέρος της εργασίας και το 15% την παρουσίασή του στην τάξη ΚΑΙ τη συμμετοχή στη συζήτηση γενικά επάνω στις φοιτητικές εργασίες στην ώρα των ασκήσεων. Θα πρέπει, λοιπόν, ΟΛΕΣ οι φοιτητικές παρουσιάσεις να συνοδεύονται από ερωτήσεις για συζήτηση μέσα στην τάξη και από βιβλιογραφία.